Omacnica Spichrzanka
Motyle (Lepidoptera) mają błoniaste skrzydła pokryte drobnymi barwnymi łuskami. Są to owady o rozwoju zupełnym i w ich przeobrażeniu wyróżnia się następujące stadia: jajo, larwa (nazywana gąsienicą), poczwarka i owad dorosły – motyl. Największą grupę motyli-szkodników magazynowych stanowią gatunki należące do rodziny omacnicowatych (Pyralidae). Najważniejszymi gospodarczo gatunkami z tej rodziny są omacnica spichrzanka (Plodia interpunctella Hübner), mklik mączny (Ephestia kühniella Zell.), mklik próchniczek (Ephestia elutella Hübner) i mklik daktylowiec (Ephestia cautella Wlk.).
Motyle te mają wydłużone ciało, skrzydła są w zarysie trójkątna, często posiadają wyraźny rysunek. W czasie spoczynku skrzydła ułożone są nad tułowiem dachówkowato. Motyle mają ssący aparat gębowy z charakterystyczną, długą rurkowatą ssawką, która służy im do pobierania pokarmu płynnego, np. nektaru. W magazynach dorosłe motyle nie pobierają pokarmu i są aktywne tylko w nocy. W dzień siedzą nieruchomo na ścianach i opakowaniach. W temperaturze pokojowej żyją ok. 2 tygodni. Samice składają jaja pojedynczo lub w niewielkich złożach bezpośrednio na produkty lub opakowania. Najbardziej wiarygodną metodą identyfikacji gatunków dorosłych motyli z tej rodziny jest preparowanie przysadek płciowych samic i samców.
Szkodliwym stadium są natomiast gąsienice, które mają gryzący aparat gębowy, służący im do pobierania pokarmu stałego. Gąsienice mają 8 par odnóży, w tym 3 pary odnóży tułowiowych i 5 par odnóży odwłokowych, nazywanych posuwkami. One to właśnie zjadają produkty spożywcze i zanieczyszczają je. W tabeli 1 zostały wymienione produkty w jakich żerują poszczególne gatunki motyli oraz niektóre ich parametry rozwojowe (Ignatowicz S. 1999, Nawrot J. 2002). Czas rozwoju szkodników magazynowych zależy od jakości pokarmu, temperatury i wilgotności panujących w magazynach. Gąsienice tych gatunków są bardzo do siebie podobne, mają brązową głowę i tarczki tułowiową i odwłokową. Są barwy białej, żółtoszarej lub różowej, w zależności od pokarmu w którym żerują. Rozróżnia się je po budowie VIII segmentu odwłokowego.
Żerują w rozdrobnionych produktach pochodzenia zbożowego (mąka, kasze, pasze), a także w orzechach, suszonych warzywach, owocach, grzybach, ziołach, w kakao i wyrobach cukierniczych. Szkody wyrządzane przez gąsienice motyli w przechowywanej żywności są bardzo dotkliwe, uszkodzone ziarna zbóż i nasiona innych roślin nie nadają się do wysiewu, produkty spożywcze są zanieczyszczone odchodami i przędzą, zmienia się ich zapach i smak i są nieprzydatne do spożycia. Gąsienice przez cały okres swojego rozwoju przędą lepką nić, którą sklejają ziarno lub cząstki pokarmu w bryły. Przędza jest jednym z pierwszych objawów żerowania tych gąsienic. Duże ilości oprzędów zapychają rury spadowe w młynach, wytwórniach pasz. Gąsienice mogą przegryzać gazę młyńską i różnego rodzaju opakowania.
Zwalczanie szkodników magazynowych jest z kolei bardzo utrudnione i ogromnie ważną rolę w walce z nimi odgrywają wszelkie czynności zapobiegające występowaniu tych organizmów w magazynach.
Omacnica spichrzanka Plodia interpunctella Hübner
Motyl ma skrzydła o rozpiętości 14-18 mm. Przednie skrzydła w nasadowej części są żółtawe, pozostała część jest ciemnoczerwona lub brunatnoczerwona z szaroniebieskimi, poprzecznymi paskami. Skrzydła otoczone są ciemną strzępiną. Tylne skrzydła są szaroniebieskie, przeświecające, z szarą strzępiną. Jaja białe, kształtu cytrynowa tego, o wymiarach 0,6 na 0,4 mm. Gąsienice po wyjściu z jaja są białe, w miarę rozwoju przybierają barwę czerwoną, zielonkawą, pomarańczową, co jest uzależnione od spożywanego pokarmu. Mają brązową głowę i tarczki tułowiową i odwłokową. W stadium larwalnym można określić gatunek na podstawie budowy VIII segmentu gąsienicy. Poczwarka ma barwę brązową, długość jej wynosi około 7 mm. Spoczywa w mocnym oprzędzie.
Motyle żyją w temperaturze pokojowej około 14 dni. Nie pobierają pokarmu i są aktywne tylko w nocy. W dzień siedzą nieruchomo na ścianach i opakowaniach produktów spożywczych. Samice składają nawet do 500 jaj, średnio 200 szt.. Jaja składane są na pokarm lub wsuwane są głębiej w przypadku produktów sypkich. W temperaturze pokojowej po około 8-10 dniach z jaj wychodzą gąsienice. Jest to stadium szkodnika bezpośrednio wyrządzające szkody w produktach żywnościowych. Żerują one w oprzędach, które powstają z lepkiej nici produkowanej przez nie. Tą lepką nicią łączą cząstki pokarmu w większe bryły, które mogą zatykać maszyny w zakładach produkujących żywność. Długość rozwoju stadium larwalnego zależy przede wszystkim od rodzaju spożywanego pokarmu. Warunkach temperatury pokojowej na orzechach kończą żerowanie po 100 dniach, na figach po 60 dniach. W optymalny warunkach, w temperaturze 26oC i wilgotności względnej 75% okres żerowania gąsienic trwa 3 tygodnie. W niesprzyjających warunkach gąsienice zapadają w diapauzę. Przed przepoczwarczeniem, a po zakończeniu żerowania gąsienice opuszczają produkt i szukają trudno dostępnych miejsc, szpar, zgięć w opakowaniach i w nich budują kokony poczwarkowe. Stadium poczwarki trwa 11-13 dni. Z poczwarki wylatuje dorosły motyl. Wszystkie stadia rozwojowe omacnicy spichrzanki są stosunkowo wytrzymałe na niskie temperatury. W naszych warunkach klimatycznych w pomieszczeniach nieogrzewanych występują 2 pokolenia w roku, letnie rozwija się w ciągu 90 dni, zimujące ponad 220 dni.
Omacnica spichrzanka jest szkodnikiem spotykanym w zakładach produkujących artykuły spożywcze, młynach, piekarniach, w magazynach i sklepach oraz w naszych mieszkaniach na ziarnie zbóż i jego przetworach, w nasionach innych roślin, ziołach, suszonych warzywach i owocach, paszach, orzechach, wyrobach cukierniczych, czekoladzie. Zjada wyżej wymienione produkty i zanieczyszcza je odchodami, przędzą i martwymi owadami. Występuje coraz liczniej w Polsce. W Stanach Zjednoczonych jest już najgroźniejszym szkodnikiem magazynowym. Bardzo szybko rozprzestrzenia się z produktami spożywczymi.
