Ekologiczne metody dezynsekcji i dezynfekcji drewna

You are currently viewing Ekologiczne metody dezynsekcji i dezynfekcji drewna

Dezynsekcja i dezynfekcja to procesy mające na celu wyeliminowanie mikroorganizmów i owadów – grzybów domowych i pleśniowych (dezynfekcja) oraz owadów niszczących drewno (dezynsekcja).

Ze względu na ekologię stawiane są nowe wymogi przed metodami służącymi do zwalczania szkodników drewna. Stale zmniejsza się lista preparatów i związków, mających dopuszczenie do użycia jako środki przeznaczone do zwalczania organizmów niszczących drewno.

Wprowadzenie zakazu użycia bromku metylu w Polsce w 2005 roku (Ignatowicz 2007), a wcześniej w Unii Europejskiej (Krehan 2002), zmniejszyło liczbę związków stosowanych do fumigacji. Obecnie w Polsce dopuszczone do zastosowania są fosforowodór i tlenek etylenu. Przy tym ten drugi ma udowodnioną rakotwórczość na zwierzętach laboratoryjnych (Manahan 2006). Dlatego pewną alternatywą dla chemii, stosowanej do zwalczania mikrobiologicznych czynników niszczących drewno, okazują się metody fizyczne takie jak między innymi wysoka temperatura, promiennie gamma oraz mikrofale. Ostatnio pojawiły się nowoczesne rozwiązania w zastosowaniu mikrofal do dezynfekcji i dezynsekcji drewna.

Mikrofale

Mikrofale to elektromagnetyczne pole rozproszone o długości fali pomiędzy podczerwienią a falami ultrakrótkimi. Zaliczane jest do fal radiowych. Cząsteczki wody są dipolami, a szybko zmienne pole powoduje ich orientowanie się w kierunku pola. Wynikiem ich ruchu jest wydzielanie ciepła na skutek tarcia molekularnego. Powoduje to mocne nagrzanie obiektów zawierających wodę, lub inne substancje o budowie dipolowej, a więc na przykład ciał ksylofagicznych owadów, które mają w sobie więcej wody niż drewno. Śmierć owadów ma, więc w przypadku zastosowania mikrofal do dezynsekcji, charakter termiczny.

Pierwsze próby użycia mikrofal do dezynfekcji miały miejsce w latach 30. ubiegłego wieku. Próby zwalczania za pomocą fal elektromagnetycznych przeprowadzał Mac Donald (1947), który zwalczał za pomocą mikrofal Grzyba Domowego Właściwego (Serpula Lacrymans) oraz Grzyba Piwnicznego (Coniophora puteana) (Krajewski 1990). Przeprowadzono również doświadczenia nad możliwością niszczenia za pomocą mikrofal owadów technicznych szkodników drewna. Green (1946) prowadziła badania na miazgowcu brunatnym (Lyctus brunnesus) (Krajewski 1990). Do zwalczania larw spuszczela pospolitego (Hylotrupes bajulus) mikrofale zastosował Jacquiot (1949, 1950, Krajewski 1990) larwy ginęły w czasie 5 minut przy drewnie o grubości 15 cm, oraz 30 s przy drewnie o grubości 27mm, stwierdził również, że nie można stosować do drewna łączonego z metalem. Cienkie elementy metalowe oraz złocenia mogą ulec rozgrzaniu i zniszczeniu na skutek oporu elektrycznego przewodnika (prawo Maxwella, opór elektryczny generuje energię termiczną) uszkadzając przy okazji drewno (Krajewski1990). Na kołatku upartym (Anobium pertinax L.) i kołatku domowym (Anobium punctatum De Geer) testował działanie prądów o mocy od 58 do 70 MHz oraz od 10 do 15MHz. Uzyskał pozytywne wyniki oraz zaobserwował nieznaczne nagrzewanie drewna poza miejscem pokrytym elektrodami (Krajewski 1990). Na początku lat 60. XX w. doszło, do udanej próby zwalczania kołatka domowego przez Watsona i Mossa (Krajewski 1999) za pomocą mikrofal wytwarzanych przez urządzenie o mocy 2kW, przy czasie ekspozycji 8 min.

W Polsce pierwsze propozycje wykorzystania mikrofal podał Oleszkowski (1948). W latach 50. XX w. w Polsce przeprowadzono doświadczenia na skuteczność dezynsekcji drewna falami radiowymi ultrakrótkimi (27mc/s) na larwie żerdzianki sosnówki (Marconi 1953), doświadczenia przyniosły negatywne wyniki (Marconi 1953).

W latach 90. XX w. badania przeprowadzone przez Krajewskiego (1990), dowiodły skuteczności zabiegu mikrofalami generowanymi z urządzenia o mocy 600 – 1000 i 2400 W na różnych stadiach rozwojowych spuszczela pospolitego (Hylotrupes bajulus). Zaobserwował też wycieki żywicy na przekrojach poprzecznych w drewnie świerkowym i sosnowym oraz uszkodzenia pozłot. Nie stwierdził jednak uszkodzeń ani zapalenia drewna przy obecności gwoździ (Krajewski 1990).

W 2008 r. na konferencji naukowej “Ekologiczne zwalczanie szkodników drewna w konstrukcjach drewnianych” w Croato we Włoszech przedstawione zostało urządzenie typu “SAURUS” wykorzystujące w nowy sposób technikę mikrofalową, powstałe na podstawie doświadczeń przeprowadzanych przez naukowców z Uniwersytetu w Bari i dzięki współpracy z włoską firmą MBL Solutions. Urządzenie mikrofalowe SAURUS działa bezpośrednio na dezynfekowane obiekty nie ogrzewając dodatkowo powietrza. Owady giną wewnątrz drewna w temperaturze 55 – 56°C. Nie stwierdzono żadnego negatywnego wpływu na drewno, gwoździe występujące w materiale tez nie stanowią zagrożenia (zobacz foto).

Inną ważną zaletą urządzenia SAURUS jest mobilność umożliwiająca wykorzystywanie go w konkretnie wybranym miejscu, ukierunkowanie działań zapewniają 100% skuteczność, a także możliwość monitorowania i kontroli procesu dezynsekcji. Co niezwykle wygodne przy zwalczaniu ksylofagicznych owadów w budownictwie, można zastosować mikrofale bezpośrednio w miejscu żerowania szkodników. Zbyteczny jest okres karencji jak w przypadku gazowania, metoda nie jest również uzależniona od warunków zewnętrznych (temperatura i wilgotność powietrza).

Metoda zastosowania mikrofal przy użyciu urządzenia SAURUS zachowuje wszystkie unijne normy bezpieczeństwa. Jest to urządzenie w pełni ekologiczne, ponieważ fale mikrofalowe są nieszkodliwe dla środowiska.

Literatura:

  1. Ignatowicz S. 2007 a: Wdrażanie zamienników bromku metylu w Polsce w ramach Projektu GEF “Całkowita sektorowa eliminacja bromku metylu w krajach z gospodarką w okresie przejściowym” Biuletyn informacyjny pracowników Dezynfekcji Dezynsekcji i Deratyzacji , s. 20-25,
  2. Krajewski A. 1990 b: Możliwość zastosowania mikrofal do dezynsekcji iglastego drewna budowlanego, Wydawnictwa PKZ (seria: studia i materiały), Warszawa,
  3. Krehan H. 2002: Eine globale Bedrohung. Schadorganisen in Verpackungsholz, Holz – Zentralblatt, nr 101, s. 11 – 50,
  4. Marconi B. 1982: O sztuce konserwacji, Arkady, Warszawa,
  5. www.saurus.com.pl